ΔΙΕΘΝΕΣ ΘΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΑΙΑΝΤΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ
Το Αττικό Σχολείο που πραγματοποιήθηκε 1-10 Ιουλίου 2014 στο Παλαιό Ελαιουργείο του Δήμου Ελευσίνας περιελάμβανε:
60 ώρες μαθημάτων
13 ώρες masterclasses
7 παραστάσεις των επτά τραγωδιών του Σοφοκλή
2 ομιλίες- διαλέξεις
3 δίωρες προβολές
1 εκπαιδευτική εκδρομή (Ελευσίνα)
1 γεύμα υποδοχής
1 αποχαιρετιστήρια τελετή απονομής πιστοποιητικών παρακολούθησης
Στο Θερινό Σχολείο Αρχαίου Δράματος δίδαξαν οι:
Ακύλλας Καραζήσης
"Εργαστήριο" (διάρκεια 8 ώρες)
Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στη θεατρική εμπειρία.
Ο ειδικός τρόπος του οφείλει να είναι σεβαστός.
Manuel Ronda
Όταν αρχίζουμε να χτυπάμε ελαφρά με τα ακροδάχτυλά μας τις βασικές δυναμικές ενός σώματος, αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε το αυθόρμητο ένστικτο της κίνησης, μιας κίνησης που έρχεται φυσικά και εκφράζει ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων και επιθυμιών. Κίνηση που σχεδιάστηκε ως μια αναγκαιότητα, όπως μια θεατρική πράξη, και όχι μια φόρμα. Θα εργαστούμε για να ανακαλύψουμε την πληθώρα στρωμάτων που εμπλέκονται σε καταστάσεις όπου δύο σώματα συνυπάρχουν, όπως το να εξαρτάται το ένα από το άλλο, να το εμπιστεύεται, να το φροντίζει και να το ελέγχει, πώς να μεταδίδει και να λαμβάνει ερεθίσματα από αυτό το άλλο σώμα. Πώς το κορμί μπορεί να προσεγγίσει ένα άλλο κορμί έξω από αυτό. Έλεγχος της βαρύτητας του σώματος, πώς να χρησιμοποιούμε σωστά το βάρος ενός σώματος και να το επεξεργαζόμαστε. Πώς να γίνουμε η σκιά του άλλου. Πώς να είμαστε εκεί. Πώς να είμαστε εκεί και να ζυγίζουμε 100 τόνους. Πώς να ταξιδεύουμε χωρίς να κινούμαστε. Πώς να πολεμάμε χωρίς να πολεμάμε. Αυτό το εργαστήριο σύγχρονου χορού είναι ανοιχτό σε ηθοποιούς, χορευτές και ανθρώπους που ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στην φωνητική, την κίνηση και την συνεργασία.
Ιωάννα Ρεμεδιάκη
”Χορικό” (διάρκεια 8 ώρες)
«Πολλά τα δεινά». Το δεύτερο χορικό της Αντιγόνης του Σοφοκλή μιλά για τον άνθρωπο. Σε σχέση με τη φύση, την πόλη, τον εαυτό του. Ας μιλήσουμε για τον άνθρωπο λοιπόν, με όρους πολιτικούς, όπως κάνει πάντα η τραγωδία. Ας δούμε τι σημαίνει αυτή η συλλογική φωνή, ο Χορός, που είναι η ρίζα/κέντρο του θεάτρου. Η κοινή στιγμή. Η Ελευσίνα (αγέλαστη ή γελαστή;) είναι ένας χώρος που σχεδόν μας προκαλεί να δουλέψουμε αυτό το Χορικό, αυτή τη δυνατότητα. Μέσα κι έξω από μας, μέσα κι έξω από το θέατρο. Το σεμινάριο θα είναι εν μέρει υπαίθριο. Επίσης θα είναι εν μέρει (μικρό μέρει) θεωρητικό, για να σκεφτούμε λίγο πάνω στη σχέση (αρχαίου) θεάτρου και δημοκρατίας. Δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε ηθοποιούς (αλλά αποκλειστικά σε πολίτες).
Μάρθα Φριντζήλα
“Ὅ τι θεὸς ἢ μὴ θεὸς ἢ τὸ μέσον ...; ” (διάρκεια 7μιση ώρες)
Η παρουσία του θεού στο αρχαίο δράμα. Πώς ερμηνεύουμε σκηνικά αυτό που δεν γνωρίζουμε, αυτό που αδυνατούμε να κατανοήσουμε. Οι σπουδαστές του εργαστηρίου ζητείται να έχουν αποστηθίσει έναν τραγικό μονόλογο θεού (ή απόσπασμα), από όποια τραγωδία επιθυμούν.
Camilo Bentancor
“Από Μηχανής Ηθοποιός” (διάρκεια 8 ώρες)
Ένα εργαστήριο για το σώμα του περφόρμερ στα άκρα.
Ο ακροβάτης, χορευτής και χορογράφος Camilo Bentancor διδάσκει τις τεχνικές και τις λειτουργίες του σώματος όταν αυτό βρίσκεται σε οριακή κατάσταση επί σκηνής.
Το εργαστήριο περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης και ισορροπίας, ελέγχου της αναπνοής και της σκηνικής αγωνίας.
Οι συμμετέχοντες καλούνται να ερμηνεύσουν στεκόμενοι ή κρεμασμένοι από μεγάλο ύψος, αιωρούμενοι ή ισορροπώντας σε δοκούς και σκοινιά, εκτός άξονα ή με την χρήση οργάνων.
Επικεντρώνεται στην φυσική ροή της ενέργειας όταν το σώμα και η φωνή υπηρετούν έναν ρόλο σε οριακή κατάσταση.
Σαβίνα Γιαννάτου
“Το φαινόμενο της φωνής” (διάρκεια 7μιση ώρες)
Έξω από τα πρότυπα και τους προκαθορισμένους κώδικες της ομιλίας και του τραγουδιού η Σαβίνα Γιαννάτου μας εισάγει στην φωνή ως φαινόμενο. Μέσα από ομαδικούς αυτοσχεδιασμούς, χωρίς την χρήση παρτιτούρας, εξερευνούμε την έσω φωνή και την ακολουθούμε ως την πηγή της.
Η φωνή διαστέλλεται και συστέλλεται, γιγαντώνεται και συρρικνώνεται, ακροβατεί και χορεύει δίχως όρια.
Το εργαστήριο ερευνά την φωνή και τα μυστήριά της στοχεύοντας σε μία φωνητική εμπειρία υπερβατική.
Rootlessroot (Λίντα Καπετανέα -Jozef Frucek)
”Fighting monkey” (διάρκεια 7μιση ώρες)
Tο όνομα των Rootlessroot είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ανάπτυξη της πρακτικής fighting monkey.
Η έρευνα στην πρακτική άσκηση ‘Fighting Monkey’ αφορά στην επανασύνδεσή μας με τις πιο βασικές αρχές κίνησης που γεννούν, τρέφουν και αποκαθιστούν ξεχασμένα μοτίβα κίνησης και κινητικότητας. Επιπλέον, η έρευνα προσφέρει πρόσβαση στην πανίσχυρη προοπτική της απλής ανθρώπινης κίνησης. Οι βασικές αυτές αρχές κίνησης που διερευνούνται, ταξιδεύουν ακέραιες στο χρόνο, καλώντας μας να εξετάσουμε και να δοκιμάσουμε τα όριά μας μέσα από πρακτική εμπειρία που χρησιμοποιεί τη δυσκολία και τον κίνδυνο για την ανάπτυξη δύναμης, προσαρμοστικότητας και μαλακότητας.
Η δουλειά της Λίντα και του Jozef με τους ανθρώπους της κίνησης διαφόρων ειδικοτήτων και πεδίων γνώσης, αφορά στον δυναμικό πειραματισμό γιατί εξετάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και κίνηση σε σχέση με το περιβάλλον στο οποίο οι άνθρωποι εξελίσσονται και αναπτύσσονται.
Η ανακάλυψη αποτελεσματικών μοτίβων κίνησης και βασικών ανθρώπινων μηχανικών δεξιοτήτων που προκύπτουν από τα διάφορα πεδία γνώσης βοηθούν την Λίντα και τον Jozef να σχεδιάζουν μη κανονικές μεθόδους άσκησης, να καλλιεργούν ένα αυτοοργανωμένο, προσαρμοστικό σύστημα που γεννά μια πιο δημιουργική μεταβλητότητα απέναντι σε προκλητικές καταστάσεις.
Μάνια Μαράτου
«Περπατώντας με τους ήρωες, συνομιλώντας με τους θεούς» (διάρκεια 6 ώρες)
Θα επεξεργαστούμε μύθους από τον Τρωικό κύκλο για να συνθέσουμε δικές μας ιστορίες, θα εξερευνήσουμε τον προφορικό λόγο και θα πειραματιστούμε εφαρμόζοντας τεχνικές της αφήγησης.
Άθως Δανέλλης
“Ο ηθοποιός και η Σκιά του” (διάρκεια 6 ώρες)
Ο ηθοποιός στην υπηρεσία της φιγούρας.
Κατασκευή φιγούρας- ρόλου.
Οι σπουδαστές θα γνωρίσουν το θέατρο σκιών, θα κατασκευάσουν την Σκιά του ρόλου τους και θα κληθούν να την υπηρετήσουν.
Το εργαστήριο είναι δωρεάν για τους σπουδαστές του θερινού σχολείου.
Νικολέττα Φριντζήλα
"Πώς θα το έλεγε ο Αισχύλος..." (διάρκεια 8 ώρες)
Εργαστήριο ενδογλωσσικής μετάφρασης.
Σύγχρονα παιχνιδίσματα πάνω στον λόγο λυρικών και τραγικών ποιητών για να λέμε "τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη".
Το εργαστήριο είναι δωρεάν για τους σπουδαστές του θερινού σχολείου.
Παραστάσεις και παράλληλες δράσεις του Αττικού Σχολείου:
Σοφοκλή ΑΙΑΣ, σκηνοθεσία: Μάρθα Φριντζήλα, μουσική Βασίλης Μαντζούκης
Σοφοκλή ΑΝΤΙΓΟΝΗ, υπεύθυνη: Πηνελόπη Τσιλίκα, μουσική Κώστας Νικολόπουλος
Σοφοκλή ΗΛΕΚΤΡΑ, υπεύθυνη: Κατερίνα Πατσιάνη, Βιβή Σμέτη μουσική Μιχάλης Πανάδης
Σοφοκλή ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ, υπεύθυνος: Τάσος Δημητρόπουλος, μουσική Πανού Μανού
Σοφοκλή ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ, υπεύθυνοι: Φοίβος Συμεωνίδης, Αφροδίτη Κλεοβούλου, μουσική Παναγιώτης Τσεβάς
Σοφοκλή ΤΡΑΧΙΝΙΕΣ, υπεύθυνοι: Μιχάλης Πανάδης, Αλεξάνδρα Ταβουλάρη, μουσική Βαγγέλης Παρασκευαϊδης
Σοφοκλή ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ, υπεύθυνη Νάνσυ Σιδέρη, μουσική Κοσμάς Λαμπίδης, Σταύρος Ρουμελιώτης
Σοφοκλή ΑΝΤΙΓΟΝΗ από τον θίασο Commedia del' Arte al Improvissata
Αφήγηση ΡΑΨΩΔΙΑΣ Ω’ ΙΛΙΑΔΑΣ από την Μάνια Μαράτου
Προβολή της ταινίας Αντιγόνη του Γιώργου Τζαβέλλα
Προβολή της ταινίας Edipo Re του Pier Paolo Pasolini
Για την ενίσχυση του Αττικού Σχολείου Αρχαίου Δράματος πραγματοποιήθηκε συναυλία με την Μάρθα Φριντζήλα και τους Kubara Project την Δευτέρα 30 Ιουνίου στο Παλαιό Ελαιουργείο.
Αττικό σχολείο αρχαίου δράματος 2013-2014: Σοφοκλή ΑΙΑΣ
Η φετινή έρευνα αφορά στην ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου Αίας του Σοφοκλή εστιάζοντας στην σχέση του αρχαίου δράματος με το ελληνικό λαϊκό θέατρο, το λαϊκό θέατρο σκιών, τα λαϊκά δρώμενα, τις παραδόσεις.
Για το λόγο αυτό διοργανώνονται κατά τη διάρκεια του 9μηνου προγράμματος σεμινάρια με θέμα:
ο ηθοποιός στην υπηρεσία της φιγούρας / το σώμα στην υπηρεσία της φόρμας
κατασκευή φιγούρας- ρόλου
η τραγικότητα του λαϊκού θεάτρου σκιών και η λαϊκότητα της αρχαίας τραγωδίας
η πορεία από το γραπτό λόγο στο συνειρμό
ο σωματικός ήρωας και ο σκεπτόμενος άνθρωπος
Το 2006 ο θίασος Δρόμος με δέντρα πραγματοποίησε σε συνεργασία με το Κέντρο Αρχαίου Δράματος, θεατρικό σεμινάριο με τίτλο Αίας- Το αρχαίο δράμα μέσα απ' το θέατρο σκιών. Αποτέλεσμα της σεμιναριακής αυτής εργασίας υπήρξε μια πρώτη ανοιχτή δοκιμή του Αίαντα το Μάιο 2006 στον χώρο τέχνης Κρατήρας. Η ολοκληρωμένη εκδοχή της παράστασης παρουσιάστηκε ως εργασία εν εξελίξει στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου την περίοδο 2007-08.
Το θέατρο σκιών
Το θέατρο σκιών αποτελεί το μόνο δείγμα λαϊκού θεάτρου που έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα στη χώρα μας και είναι ο σύνδεσμός μας με το ηρωικό θέατρο παλαιότερων εποχών. Έχει παρουσιάσει ηρωικές μορφές της αρχαιότητας (Θησέας, Ηρακλής, Μεγαλέξανδρος, Αντίοχος, Οιδίποδας) με τρόπο εξαιρετικά λειτουργικό, αποτελεί δε έναν από τους πλέον ενδιαφέροντες δρόμους για να πλησιάσεις έναν μυθικό ήρωα. Παρότι οι χαρακτήρες του είναι υπερβολικοί στις εκφράσεις τους και ναϊφ στην εμφάνισή τους, μεταφέρουν την πνευματικότητα και το μυστήριο ενός παλαιού κόσμου, ενώ μέσα από το ήθος και την ταπεινότητα του θεατρικού αυτού είδους, επιτυγχάνεται η σύνδεση με το μύθο, που αποτελεί τη βάση της αρχαίας τραγωδίας.
Σε πολλά ηρωϊκά έργα, η πιο δυνατή στιγμή είναι το φινάλε, όπου ο Καπετάνιος – ο Κατσαντώνης, ο Διάκος, ο Μπότσαρης ή ο Παύλος Μελάς – ξεψυχά. Τη στιγμή εκείνη το πανί γίνεται κόκκινο, παλαιότερα με φώσφορο, μετά με κόκκινο χαρτί. Η μουσική ακούγεται πένθιμη καθώς ο ήρωας προσφέρει τα τελευταία του λόγια. Κατεβαίνουν οι άγγελοι για να πάρουν την ψυχή του˙ ο πένθιμος σκοπός γίνεται εμβατήριο και η Ελλάδα στεφανώνει τον νεκρό, ενώ λέει κάποιο πατριωτικό ποίημα. Ο τόπος μυρίζει λιβάνι. Το κοινό κλαίει συγκινημένο. Η ατμόσφαιρα όμως δεν βαρύνεται από θλίψη. Η κατάνυξη δημιουργεί αναστάσιμη αισιοδοξία. Ο ήρωας γίνεται αθάνατος.
Άθως Δανέλλης
Εις ένα χωριό της Πελοποννήσου, όπου περάσαμε μια νύχτα, κατά καλή σύμπτωση είχαμε παράσταση Καραγκιόζη, και έτσι περάσαμε τη βραδιά βλέποντας ελληνικό θέατρο. Το θέμα ήταν: «Ο θάνατος του Κατσαντώνη». Συνεχίσθηκε ως τη μία μετά τα μεσάνυχτα, και οι θεατές μεγάλοι και μικροί, δεν κουράστηκαν. Ο ενθουσιασμός, οι κραυγές, τα σφυρίγματα, ήσαν τέτοια, που είπα στον εαυτό μου: «Η φυλή μας ποτέ δεν θα πεθάνει». Εις το τέλος της παραστάσεως ο Καραγκιοζοπαίχτης, έκανε μια πατριωτική ομιλία, που κατά τη γνώμη μου ήταν πιο συγκινητική από μια ομιλία που θα έκανε ένας οποιοσδήποτε σπουδασμένος αερολόγος. Η Πολιτεία θα έκανε καλά να βάλει ένα Καραγκιοζοπαίχτη σε κάθε χωριό, για να κρατήσει ψηλά το φρόνημα του λαού και των παιδιών».
Φώτης Κόντογλου
Ο Αίας –φιγούρα
Ο Αίας στην παράσταση εμφανίζεται ως υπερφυσική φιγούρα θεάτρου σκιών,εμπνευσμένη από τις απεικονίσεις του ήρωα στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία. Στην επιλογή αυτή οδηγηθήκαμε τόσο από την ίδια τη μορφή του Αίαντα όπως παρουσιάζεται στο κείμενο του Σοφοκλή (μορφή ακατανόητη, μονοδιάστατη κι ανυποχώρητη που παλεύει με τη σκοτεινιά της και τη μοναξιά της μοίρας της),
όσο και από τη σημασία της σκιάς στο κείμενο, ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενο, σχεδόν εμμονή του συγγραφέα:
Οδυσσέας : (…) βλέπω, πως άλλο τίποτα δεν είμαστε όσοι ζούμε παρά μονάχα είδωλα, και μια κούφια σκιά.
Αγαμέμνων: (…) για κάποιον που δεν είναι πια, για μια σκιά ήδη…
Τέκμησσα : (…) και μίλαγε με μια σκιά για τους Ατρείδες…
Όσοι ακούν τον Αίαντα αδυνατούν να τον καταλάβουν, όπως αδυνατεί ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά να καταλάβει ένα χάρτινο ανδρείκελο που αποζητά τη θέση του στον χώρο των ζώντων.
ΑΙΑΣ - Η τραγωδία του ανθρώπου
Ο Αίας του Σοφοκλή είναι δομημένος σε δύο σαφώς διακριτές μεταξύ τους εννοιολογικές ενότητες:
Η πλάνη και η μανία του Αίαντα δεσπόζουν στο πρώτο μέρος που κορυφώνεται με τη στιγμή της αυτοκτονίας του Αίαντα, στο δεύτερο δε μέρος ξεσπάει φιλονεικία για την τύχη της σορού του ήρωα και διαδραματίζεται γύρω από το νεκρό του σώμα αγώνας λόγων μεταξύ των Ατρειδών αρχηγών και των συγγενών του που καταλήγει στην ταφή και την απόδοση στον ήρωα των νεκρικών τιμών που του πρέπουν.
Η σημασία και η αξία του δεύτερου μέρους της τραγωδίας παραγνωρίζεται συχνά και υποβαθμίζεται από τους μελετητές που βλέπουν τον Αίαντα αποκλειστικά και μόνο ως την τραγωδία του πάσχοντος ήρωα που με την οδυνηρή απόφαση της αυτοκτονίας οδηγείται στη λύτρωση. Η λύτρωση όμως δεν συνεπάγεται και δικαίωση του ήρωα.
Ο Αίας αποχαιρετάει και αποσύρεται γιατί γνωρίζει καλά πως αποτελεί πλέον παραφωνία μέσα σε αυτό το νέο κόσμο που έχει αναδυθεί, μέσα σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων όπου η δολιότητα, η συνωμοσία και η πονηριά βασιλεύουν, η κατεργαριά επιβραβεύεται, οι θεοί ραδιουργούν, οι ανάξιοι αξίζουν.
Τα πάθη του ήρωα όμως δεν παύουν με τον θάνατό του, ο Αίας μετά θάνατον «υπάρχει» και πάσχει ακόμα, μιας και η δική του ζωή ταυτίζεται με την τιμή του, μιας και ο δικός του κώδικας τιμής είναι κώδικας ύπαρξης,
Αφήνει την τελευταία του πνοή, όμως η μοίρα του διακυβεύεται ακόμα και δεν έχει κριθεί, γι αυτό και η αγωνία του παραμένει ζωντανή και μάλιστα εντείνεται με την αυτοχειρία του∙ ο ήρωας φεύγει αλλά δεν ησυχάζει.
Ο Αίας είναι ο τελευταίος εκπρόσωπος ενός παλαιού ηρωικού κόσμου, ενός κόσμου που ψυχορραγεί και τελικά σβήνει, όχι όμως με τον θάνατο του ήρωα αλλά με την ταφή του.
Ο ήρωας είναι τόσο αβάσταχτα παρών ως νεκρός που καταφέρνει να γεμίσει με τη ζωντανή του απουσία τις ψυχές και τα λόγια όσων παρευρίσκονται ή συμμετέχουν στον αγώνα για τη σορό του. Το μεγάλο σώμα του είναι ακόμα πάνω στη σκηνή, η φωνή του ακούγεται.
Φερέφωνα των λόγων του καθίστανται οι δικοί του άνθρωποι: ο αδελφός, οι σύντροφοι, η γυναίκα του στους οποίους και έχει αφήσει την τελευταία του παραγγελία: να νοιαστούν γι αυτόν, να μην τον αφήσουν εκτεθειμένο στους εχθρούς,
Από όλες τις τραγωδίες του ο Σοφοκλής στον Αίαντα επιδεικνύει τη μέγιστη επιμέλεια για την ενδελεχή μελέτη μιας προσωπικότητας. Μιας προσωπικότητας και μιας ιδιοσυγκρασίας μελαγχολικής που ακριβώς εξαιτίας της μελαγχολίας της είναι σε θέση να αγκαλιάσει όλα τα μήκη και τα πλάτη του ανθρώπινου βιώματος.
